2025

By Shing Gei Ngai ” Future Seheme For Sustainable Green Economy  in Chin State” ကမ္ဘာ့သစ်တောကြီီးများပျက်စီးဆုံးရှုံးလာမှုကြောင့် လွန်စွာပူပြင်းသည့် ရာသီဉတုပြောင်းလဲမှုအန္ဒရာယ် ခြိမ်းခြောက် ခံစားနေကြရပြီး ရေကောင်းရေသန့် အစားအစာပြတ်လပ် လာမှုသည် နေ့စဉ်လူ့အသက် သန်းပေါင်းများစွာ သေကြေဆုံးရှုံး ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိပါသည်၊၂၀၅၀ ခုနှစ်ရောက်လျှင်ရာသီတုဒဏ်ဆိုးရွားစွာ ခံရနိုင်မှု အညွှန်းကိန်းအရ မြန်မာနိုင်ငံသည် ထိပ်ဆုံးစာရင်းထဲ ပါဝင်နေပါသည်၊ရာသီဉတုဆိုးရွားမည့်ခြိမ်းခြောက်မှု ဘေးအန္ဒရာယ်ကိုဖြေလျှော့နိုင်ရန် ဂေဟစံနစ်အခြေခံသော သစ်တောရေရှည်တည်တံ့စေမည့် စီမံအုပ်ချုပ်မှုဖြင့် လိုက်လျောညီထွေဖြစ်မည့် စိုက်ပျိုးရေးစံနစ်ထူထောင်ပြီး လူ့သားများ ဘဝရှင်သန် ရပ်တည်နိုင်ရန် ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ခြင်းမှအပအခြားနည်းလမ်းမရှိပါ၊ Agroforestry ဆိုတာဘာလဲ? *သ်ီးနှံ သစ်တော  ရောနှောစိုက်ပျိုးခြင်း*ဟု World Agroforestry Organization ကရိုးရိုးရှင်းရှင်း အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုထားပါသည်၊မြေအသုံးချလိုမှု လုပ်ငန်းအမျိုးစားပေါ် နည်းစံနစ်ရွေးချယ်မှုအနဲငယ်ကွဲပြားသည်မှအပ ရည်ရွယ်ချက်မကွဲပြားပါ၊စိုက်ပျိုးရေးကုန်ထုတ်စွမ်းအားမြင့်မားသောအကျိုးအမြတ်များပြားသည့်အပြင်…

ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်။ ကျဆုံးလေပြီးသော အာဇာနည်ပေါင်းကို အမှတ်ရ တိုင်တည်ပြီး ဒီမိုကရေစီရေး၊ အမျိုးသားတန်းတူရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့် အခွင့်အရေးများကို အပြည့်အဝအာမခံချက်ရှိတဲ့ ဖက်ဒရယ်ဒီမိုကရေစီပြည်ထောင်စုတည်ဆောက်နိုင်တဲ့အထိ ဘုံရည်မှန်းချက်တူ မိတ်ဖက်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းများနှင့် လက်တွဲတိုက်ပွဲဝင်သွားမှာဖြစ်ကြောင်း ဒီကနေ့ ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့မှာ ကျရောက်တဲ့ (၇၈) နှစ်မြောက် အာဇာနည်နေ့ အထိမ်းအမှတ်အခမ်းအနားကို ချင်းအမျိုးသားတပ်ဦး(CNF) က သဝဏ်လွှာပေးပို့ခဲ့ကြောင်း ထုတ်ပြန်ထားပါတယ်။ ဒီကနေ့ဟာ တိုင်းပြည်လွတ်လပ်ရေးအတွက် ကြိုးပမ်းနေခဲ့ကြသော ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း အပါအဝင်လူပုဂ္ဂိုလ်(၉)ဦးကို မသမာသူ လူတစုက ရက်ရက်စက်စက် လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့ နေ့ရက်ကို အောက်မေ့အမှတ်ရခြင်း (၇၈) နှစ်မြောက် အာဇာနည်နေ့ ဖြစ်တဲ့ကြောင်းနှင့် (၇၈) နှစ်မြောက် အာဇာနည်နေ့ကို အလေးအမြတ်ထားပြီး အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနား ပူးပေါင်းကျင်းပ ပြုလုပ်ပေးသည့် ပြည်ထောင်စုလွှတ်တော်ကိုယ်စားပြုကော်မတီ (CRPH) နှင့်…

ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်။ ချင်းပြည်နယ်၊ ကန်ပက်လက်မြို့နယ်အတွင်း ကျူးကျော်ဝင်ရောက် တပ်စွဲထားတဲ့ လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့အစည်းများရှိခဲ့ရင် ချက်ခြင်းပြန်လည်ရုတ်သိမ်းပေးဖို့ ကန်ပက်လက်မြို့ကိုထိန်းချုပ်ထားတဲ့ Chin Defense Force – Kanpetlet ( CDF – Kanpetlet) က ဒီကနေ့ဇူလိုင်လိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့မှာ ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ ကန်ပက်လက်မြို့နယ်အတွင်း နယ်မြေလုံခြုံရေးလိုအပ်ချက်အရ တာဝန်ဖြင့် လှုပ်ရှားသွားလာတဲ့ CDF – Kanpetlet တပ်ဖွဲ့ဝင်တွေကို CDF – Daai ထိန်းချုပ် နယ်မြေအတွင်းကျူးကျော် စစ်ကြောင်းထိုးနေတယ်လို့ Daai Reginal CounciL (DRC) အမည်နဲ့ ဇူလိုင်လ ၁၅ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်တာဟာ မဟုတ်မမှန် ထုတ်ပြန်တာဖြစ်ပြီး CDF – Kanpetlet အနေနဲ့ ကန်ပက်လက်မြို့နယ်အတွင်း လှုပ်ရှားသွားလာနေခြင်းဖြစ်ပြီး…

ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်။ ချင်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း မတူပီမြို့နယ်ထဲက ချင်းပြည်ကာကွယ်ရေးတပ်ဖွဲ့ – မတူပီ (Chinland Defense Force – Matupi) ဌာနချုပ်စခန်းကို စစ်ကောင်စီတပ်က လေကြောင်း ဂျက်ဖိုက်တာနဲ့ မနေ့ ဇူလိုင်လ ၁၇ ရက် ညနေ ၆ နာရီဝန်းကျင်လောက်မှာ ပေါင် ၅၀၀ ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်ခဲ့ပေမယ့် လူအထိအခိုက်တော့ မရှိခဲ့ဘူးလို့ သိရပါတယ်။ စစ်ရေးသတင်းရင်းမြစ်တစ်ဦးက “ဗုံးကြဲတာက မနေ့ည ၆ နာရီဝန်းကျင်လောက်မှာ ဗုံးကြဲခံရတာဖြစ်တယ် ထိခိုက်ပျက်စီးမှုကတော့ ဘာမှမရှိပါဘူး အိမ်တွေနည်းနည်း ပျက်စီးတာကလွဲရင် တခြားဒဏ်ရာရတာတွေတော့ ဘာမှမရှိဘူး အသံကြားတာနဲ့ အချိန်မှီရှောင်နိုင်လို့ ဖြစ်တယ် ဆိုတော့ ထိခိုက်ဒဏ်ရာရတာတော့ ဘယ်သူမှမရှိဘူး” လို့ပြောပါတယ်။ CDF – Matupi ဟာ ချင်းပြည်ကာကွယ်ရေးတပ် –…

ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်။ ဇူလိုင်လ ၁၇ ရက်နေ့ က စပြီး ဒေသတွင်း ချင်းလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ CDF-CDM-Siyin မှ ကလေး-သိုင်းငင်း လမ်းပိုင်းကို ပြန်လည် အသုံးပြုခွင့် ပြုထားသော်လည်း ချင်းတောင်ခြေ ခိုင်ကမ်းမြို့ အလွန် ကလေး-သိုင်းငင်း လမ်း အစပိုင်း တလျှောက်မှာ စစ်ကောင်စီ စစ်သားများ စခန်းချ နေရာယူ နေခြင်းကြောင့် အများပြည်သူများ အနေဖြင့် အသုံးပြုနိုင်ခြင်း မရှိသေးကြောင်း ကလေးမြို့ ဒေသခံများထံမှ သိရှိရပါတယ်။ “ခိုင်ကမ်း စစ်ဆေးရေး ဂိတ်ကနေ လမ်း ပိတ်ထားတာမျိုး မရှိပါဘူး။ ဖြတ်သွားလို့ ရတယ်။ ဒါပေမယ့် သိုင်းငင်းဘက် တက်မယ် ဆိုရင်တော့ ခွင့်မပြုဘူး။ ချင်းဒေသကာကွယ်ရေးတပ်တွေ လမ်းပြန်ဖွင့်တော့ စကစ ဘက်က ပြန်ပိတ်တဲ့ သဘောပါ။…

ဇူလိုင်လ ၁၈ ရက်။ ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့နယ်မှာ ဇူလိုင်လအတွင်း မိုးများလို့ ဗုဒ္ဓဂါမကျေးရွာနဲ့ အလယ်ဒိန်ရွာမှာ လယ်ဧက အများအပြားကို ချောင်းရေတိုက်စားတာကြောင့် ပြိုကျပျက်စီးသွားခဲ့တယ်လို့ ဒေသခံတွေဆီကနေ သိရပါတယ်။ ဒေသခံတစ်ဦးက “ဗုဒ္ဓဂါမ နဲ့ အလယ်ဒိန်က လယ်မြေယာတွေ မိုးများပြီး မောချောင်းရေ က တိုက်စားလို့ လယ် ၁၅ ဧက ဝန်းကျင်လောက်ပျက်စီးတယ်လို့ သိရတယ် အဲဒီက လယ်ဧကတွေ ချောင်းရေတိုက်စားလို့ ပျက်စီးလာတာ အခုဒီနှစ်နဲ့ ဆိုရင် လယ်ဧက ၈၀ လောက်ရှိတော့မယ်” လို့ပြောပါတယ်။ ပလက်ဝမြို့နယ်အတွင်း ဇူလိုင် ၁ ရက်နေ့ကစလို့ မိုးသည်းထန်စွာ အဆက်မပြတ်ရွားသွန်းပြီး တောင်ကျရေကြောင့် မောချောင်းရေမြင့်တက်ကာ ချောင်းရေ တိုက်စားတာတွေဖြစ်ပြီး လယ်ဧက အမြောက်များ ပြိုကျပျက်စီးခဲ့ရတာလို့လည်း ဒေသခံတွေဆီကနေ သိရပါတယ်။ ဒေသခံတွေအနေနဲ့…